Theo truyền thuyết, Thần Đất và các vị Táo cưỡi cá chép và báo cáo hàng năm về mọi việc trong gia đình lên Thiên Vương. Do đó, người Việt Nam có truyền thống tổ chức ngày này để dọn dẹp nhà cửa và chuẩn bị lễ vật dâng lên các vị thần này như một lời chào tạm biệt với các vị thần này. Tuy nhiên, các lễ kỷ niệm trong ngày này từ Bắc vào Nam trong cả nước có một số điểm khác biệt. Đối với nhiều người Việt Nam, Tết Nguyên đán bắt đầu bằng lễ “Ông Công - Ông Táo” vào ngày 23 tháng 12 Âm lịch.
Vào ngày đó, mọi người cũng đốt quần áo bằng giấy, bao gồm mũ, áo choàng và giày, dành cho các vị thần sử dụng trong chuyến đi xa hơn. Khi các vị thần thực hiện cuộc hành trình của mình trên lưng cá, theo truyền thống, người ta sẽ thả cá chép sống xuống hồ hoặc sông, được coi là một hành động tử tế để cầu mong may mắn.
Ở Miền Bắc
Theo VNA , người miền Bắc thường cúng Ông Công Táo từ khá sớm vì hầu hết các gia đình đều chuẩn bị mâm cỗ từ khoảng ngày 20 tháng 12 và thời hạn muộn nhất là giữa ngày 23 tháng 12 Âm lịch. Lý do không nhiều nơi thờ cúng sau thời gian này là vì người ta quan niệm rằng từ trưa ngày 23 tháng 12, Táo quân phải lên trời để tế vua nên không còn ở lại để làm lễ nữa. Nét văn hóa đặc trưng nhất của miền Bắc đối với hai vùng còn lại là phần lớn các gia đình thường dùng cá chép làm vật tế thần.
Tùy theo từng địa phương nói chung và từng gia đình nói riêng mà có thể dùng cá chép sống hoặc cá chép giấy với số lượng khác nhau. Cá chép sống được đặt cạnh mâm lễ vật, sau khi lễ xong thì thả xuống ao, hồ, sông, suối gần nhà với ý nghĩa là cá chép rồng, như một phương tiện đưa Táo về trời. Ngoài ra, việc thả cá chép vào ngày này còn thể hiện sự nhân hậu, đức độ và lòng tốt của gia chủ. Ngoài ra, mâm cỗ cúng của người miền Bắc không thể thiếu giấy vàng mã, giày mũ và các món ăn truyền thống như xôi, gà luộc, chả giò, chè hoặc xôi chè nếu người cúng ăn chay.
Nguồn ảnh: Internet
Ở Miền Trung
Nghi lễ thờ cúng Ông Táo của người miền Trung được cho là công phu nhất trong ba miền. Không giống như việc dâng giấy vàng mã hay nón hương, giày dép ở miền Bắc, người miền Trung thường đốt ngựa giấy có yên, giấy vàng mã và nhiều vật phẩm khác để dâng lên các vị thần. Việc đầu tiên mà người dân miền Trung làm trong nghi lễ cúng thần linh là thay mới bên trong lư hương, lau dọn bàn thờ và chuẩn bị chu đáo cho buổi lễ diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp Âm lịch.
Sau khi cúng xong, gia chủ sẽ tiến hành tiễn ba bức tượng Táo Quân bằng đất nung từ trên bàn thờ xuống các đền thờ trên đỉnh làng hoặc dưới những cây cổ thụ ở ngã tư đường. Sau khi tiễn những bức tượng cũ, họ đặt những bức tượng mới lên bàn thờ để chào đón năm mới.
Người dân thành phố Huế cũng có tục dựng nêu trước nhà hoặc ngoài sân đình vào sáng ngày vía Ông Công, Ông Táo để xua đuổi tà ma, vận rủi.
Nguồn ảnh: Internet
Ở Miền Nam
Theo phong tục của người Nam Bộ xưa, cách cúng có nhiều điểm khác biệt so với ngày nay. Các gia đình thường cúng Táo Quân vào ban đêm, từ 20h đến 23h ngày 23 tháng Chạp Âm lịch.
Bởi vì quan niệm cho rằng Táo quân chỉ xuất hiện vào cuối ngày khi cả gia đình đã ăn cơm xong và không phải vào bếp nấu ăn để tránh làm phiền Táo quân. Tuy nhiên, do sự giao thoa văn hóa nên thời gian cúng bái và mâm lễ vật của người miền Nam đã có sự thay đổi ít nhiều. Mỗi gia đình đều làm lễ tiễn Táo Quân từ sáng sớm tại khu vực bếp, với mâm lễ vật gồm một số vật dụng không thể thiếu như bát chè, đĩa kẹo mè đen, lạc, nhang, ba chén nước nhỏ và đặc biệt là giấy nến có hình “cò bay, ngựa chạy”. Ngoài ra, gia chủ còn mua thêm ba bộ quần áo giấy mới cho ba ông Táo. Mâm cỗ của người miền Nam được cho là đơn giản nhất trong ba miền.
Nguồn ảnh: Internet
Từ Bắc vào Nam, bản chất cốt lõi của lễ cúng ông Công ông Táo vẫn không thay đổi: một lời tiễn đưa chân thành dành cho các vị thần cai quản gia đình. Mặc dù có những biến thể vùng miền về lễ vật, nghi thức, và thậm chí cả loại cá chép được sử dụng, mục đích cơ bản vẫn nhất quán: bày tỏ lòng biết ơn cho năm vừa qua và cầu mong những điều tốt lành cho năm mới. Truyền thống chung này nhấn mạnh tầm quan trọng của gia đình, mái ấm và thế giới tâm linh trong văn hóa Việt Nam.
Đọc Thêm: NHỮNG ĐIỀU CẦN TRÁNH KHI VỆ SINH BÀN THỜ NGÀY ÔNG CÔNG ÔNG TÁO